Στην περιοχή της Άμφισσας του Νομού Φωκίδος, κοντά στο χωριό Σεγδίτσα (σημερινό Προσήλιο Παρνασσίδας), βρίσκεται η Ιερά Μονής της Παναγίας Τριβολούς.
Εδώ, στην ανατολική πλαγιά του όρους Γκιώνα στα 1000 μέτρα υψόμετρο, ο νους μας γυρίζει πίσω στο χρόνο, για ν’ αναζητήσει αυτούς που πέρασαν, ποιος ξέρει πόσα χρόνια πριν από μας, δουλεύοντας σκληρά, πολλές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες, για να αφήσουν τα πνευματικά ίχνη τους, με οδηγό την αναζήτηση της γνώσης για την αλήθεια της ζωής, μέσα απ’ τη βαθύτερη θρησκευτική δημιουργική έκφραση.
Το μοναστήρι, χρονολογείται απ’ τους βυζαντινούς χρόνους. Πρόκειται για μικρό μεν κτιριακό συγκρότημα, αλλά αξιόλογο σε φήμη και προσφορά, που ανέδειξε αρκετές αγιασμένες μορφές της Ορθόδοξης Πίστης, ιδιαίτερα κατά το δέκατο όγδοο αιώνα, όπου έγινε γνωστό σ’ όλη τη Ρούμελη, από την μορφή του ιεροδιδάσκαλου Γεράσιμου Λύτσικα, ο οποίος δίδαξε τα ελληνικά γράμματα στο χώρο του μοναστηριού.
Το Καθολικό της μονής είναι βυζαντινού ρυθμού, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, εορτάζει πανηγυρικά στις 15 Αυγούστου. Το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με αγιογραφίες σπάνιας τεχνοτροπίας –τεχνικής Al Fresco- οι οποίες χρονολογούνται πολύ πριν το δέκατο όγδοο αιώνα, αλλά δυστυχώς έχουν υποστεί μερική καταστροφή από άγνοια των ανθρώπων που φρόντισαν κάποια περίοδο το μοναστήρι.
Πολλές άγιες μορφές έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα, κοντά στο σοφό διδάσκαλο Γεράσιμο Λύτσικα, με πιο ξακουστές, αυτή του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του Ανανία του Δερβισάνου, του Χρύσανθου του Αιτωλού αδελφού του Αγίου Κοσμά και του Νικόλαου Λογοθέτη από το Γαλαξείδι.
Η ύπαρξη διδακτηρίου (σχολής), στην περιοχή της Σεγδίτσας και η εκμάθηση των ιερών γραμμάτων από τον Ιεροδιδάσκαλο Γεράσιμο Λύτσικα, σημειώνεται από τους παλαιούς ιστορικούς μελετητές του δεκάτου ενάτου αιώνα και ιδιαίτερα από τον Κωνσταντίνο Σάθα, οι οποίοι καταγράφουν τις τότε προφορικές μαρτυρίες και αποτελούν σήμερα πηγές άντλησης ιστορικών γεγονότων. Μαζί με την αξιολόγηση των ευρημάτων, που υπάρχουν ακόμα και σήμερα διάσπαρτα στην περιοχή, τα οποία διασώθηκαν από τη βεβήλωση και τη φθορά του χρόνου, όπως η σπηλιά του Αϊ Θανάση, δυτικά του μοναστηριού, όπου εκεί, σύμφωνα με την προφορική παράδοση λειτούργησε το «Κρυφό Σχολειό» του μοναστηριού, μας βοηθάνε στην εξαγωγή ασφαλών πια συμπερασμάτων για τα τεκταινόμενα στην περιοχή της Σεγδίτσας.
Σύμφωνα πάντα και με τις ιστορικές καταγραφές, για την εκμάθηση των γραμμάτων στο μοναστήρι της Σεγδίτσας, προηγήθηκε ο λόγιος Ηλίας Λύτσικας, στις αρχές του 18ου αιώνα, όπου κοντά του, μαθήτευσε ο Νικόλαος Λογοθέτης από το Γαλαξείδι.
Τον Δεκέμβριο του 1820, λίγο πριν την επανάσταση του γένους, το μοναστήρι αφιερώθηκε από τους πρόκριτους του χωριού και τους Βεκίλιδες των Σαλώνων (Άμφισσας), ως μετόχι στην Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιγιαλείας. Έκτοτε και ως το 1942, το μητρικό μοναστήρι των Ταξιαρχών έστελνε στη Σεγδίτσα, ιερομόναχο ως επιστάτη και λειτουργό στο μετόχι.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930-40 ο χώρος γύρω απ’ το μοναστήρι χαρακτηρίστηκε παραθεριστικό θέρετρο, κυρίως λόγω του νερού της Καλογερόβρυσης που βρίσκεται εδώ και το οποίο θεωρείτε ιδανικό για τις παθήσεις του θώρακα. Τη δεκαετία 1970-80 άρχισαν να κτίζονται τα πρώτα σπίτια γύρω απ’ το μοναστήρι, όπου αναπτύχθηκε ένας ιδιόμορφος οικισμός με παραθεριστικές κατοικίες.
Σήμερα το μοναστήρι επιμελείται εκκλησιαστική επιτροπή, αποτελούμενη από ντόπιους, Σεγδιτσιώτες την καταγωγή, που διορίζει το Ηγουμενοσυμβούλιο της Μονής των Ταξιαρχών.
Σε χώρο της Ιεράς Μονής, έχει ανεγερθεί τα τελευταία χρόνια, περικαλλής Ιερός Ναός στη μνήμης του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Το Καθολικό της Μονής, τα κελιά και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι, είναι καλοσυντηρημένοι, έτοιμοι να υποδεχθούν τον κάθε επισκέπτη προσκυνητή που θα έρθει από μακριά για προσκύνημα στην Παναγία.
Το Μοναστήρι εορτάζει πανηγυρικά την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, όπου κάθε χρόνο συρρέουν αρκετοί προσκυνητές από τη γύρω περιοχή.